ارگونومی کار با کامپیوتر یکی از مهمترین عواملی است که تأثیر مستقیمی بر سلامت و راحتی کاربران دارد. بسیاری از افراد ساعات زیادی را پشت کامپیوتر سپری میکنند. بنابراین، توجه به اصول ارگونومی میتواند به جلوگیری از مشکلات جسمانی مانند دردهای گردن، چشم، زانو، کمر و مچ دست کمک کند. تنظیم صحیح ارتفاع میز و صندلی، استفاده از صفحهکلید و ماوس ارگونومیک و قرار دادن مانیتور در سطح مناسب، از اقداماتی هستند که محیط کاری سالمتری ایجاد میکنند. برای اطلاعات بیشتر درباره ارگونومی کار با لپتاپ و کامپیوتر، ادامه مطلب را مطالعه کنید.
ارگونومی کار با کامپیوتر
ارگونومی کار با لپتاپ و کامپیوتر به معنای بهبود شرایط کاری برای حفظ سلامت و راحتی کاربران است. این مفهوم شامل تنظیم صحیح ارتفاع میز و صندلی، فاصله مناسب میان صندلی و میز، زاویههای صحیح نشستن و قرارگیری مناسب مانیتور و وسایل ورودی مثل صفحهکلید و ماوس میشود.
اصول ارگونومی، از جمله استانداردهای زوایا و فواصل، به حفظ سلامت عضلات، جلوگیری از افتادگیهای ناشی از استفاده نادرست و بهبود کیفیت کار میپردازد. آنتروپومتری نیز به کمک علم ارگونومی میآید و بهعنوان علم مطالعه انسان در محیط کار، نقش موثری در طراحی محیطهای کاری سالم دارد. آنتروپومتری با توجه به ابعاد و ویژگیهای فیزیولوژیکی افراد، شرایط کاری را بهبود میبخشد و میزان راحتی و بهرهوری را افزایش میدهد.
بهطور مثال، استفاده از صندلیهایی با پشتی استاندارد و ارتفاع قابلتنظیم از جنس مش یا فوم، به کاربر اجازه میدهد زاویه مناسبی برای پشت و کمر خود انتخاب کند. این اقدام باعث کاهش فشارهای ناشی از نشستن طولانیمدت بر روی کمر و افزایش پشتیبانی از مناطق حساس میشود.
موارد مهم در اصول ارگونومیک کار با کامپیوتر
به طور جامع، اصول ارگونومی کار با کامپیوتر شامل موارد زیر میشود:
۱. ارتفاع میز کار
ارتفاع میز کار استاندارد باید بین ۶۱ تا ۷۲ سانتیمتر باشد. در این صورت، کاربر تسلط کاملی بر روی صفحهکلید و سایر ابزارهای کنترلی خواهد داشت.
۲. ارتفاع صندلی و خصوصیات بخشهای مختلف
در زمان نشستن، کف پاهای کاربر باید بهطور کامل بر روی زمین قرار گیرد و زاویه زانوها به ۹۰ درجه برسد. نشیمنگاه باید بهگونهای طراحی شده باشد که فشار بر روی پشت کم باشد. پشتی صندلی باید از جنس موادی مثل مش یا فوم باشد تا به بهترین حالت پشت و کمر کاربر پشتیبانی کند.
همچنین، دستههای صندلی باید بهگونهای باشند که ارتفاع و زاویه آنها قابل تنظیم باشد تا بهراحتی با قد کاربر سازگار شود و فشار زیادی بر روی دست و شانهها ایجاد نکند. ارتفاع استاندارد کف صندلی از زمین تا زیر زانو حدوداً ۴۵ سانتیمتر است.
۳. جایگاه موس و صفحه کلید در ارگونومی کار با کامپیوتر
موس و صفحه کلید باید در جایگاهی قرار گیرند که کاربر بتواند بهراحتی و بدون ایجاد تنش بر روی مچ دست و بازوها، از آنها استفاده کند. کلیدها باید بهراحتی و بدون نیاز به کشیدگی بیش از حد دست، قابل دسترسی باشند. زاویه بین بازو و ساعد در حالت استاندارد و مناسب، کمتر از ۹۰ درجه است.
۴. محل قرار گرفتن مانیتور
مانیتور باید در ارتفاعی قرار گیرد که خط دید کاربر به وسط صفحه نمایش بخورد و چشمها بهطور طبیعی و بهینه به آن نگاه کنند. فاصله مناسب بین چشمهای کاربر و صفحه نمایش نیز باید حفظ شود. فاصله استاندارد چشم با صفحه نمایش، باید بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد. بهترین فاصله با توجه به دادههای ارگونومیک و آنتروپومتری تجربی، ۴۶ درجه تعیین شده است تا از خستگی و تنشهای چشمی جلوگیری شود.
هولدر رومیزی مانیتور و لپتاپ نقش بسیار مهمی در بهداشت و ارگونومی کار با کامپیوتر دارد. با استفاده از هولدر مناسب، میتوان صفحه نمایش را در ارتفاع مناسبی قرار داد. ارتفاع مناسب باعث میشود خط دید کاربر با مرکز صفحه هماهنگ باشد و از فشارهای ناخواسته بر روی گردن و ستون فقرات جلوگیری شود.
همچنین، با استفاده از هولدر رومیزی میتوان فضای میز کار را بهینهسازی کرده و مکان مناسبی برای قرارگیری کیبورد و ماوس فراهم آورد.
۵. نور صفحه نمایش و نور محیط
نور محیط از نظر شدت، زاویه تابش و ترکیب رنگ باید در حالت متعادل باشد تا برای کاربر آزاردهنده نباشد. توصیه میشود تا جای ممکن از نور طبیعی یا نورهای مصنوعی با رنگ و شدت مناسب استفاده شود. همچنین، همواره سعی کنید نور صفحه نمایش را در کمترین حالت ممکن قرار دهید. مانیتور را در مکانی قرار دهید که نور پنجره به پشت یا صفحه نمایش نتابد.
۶. استفاده از زیرپایی
استفاده از زیرپایی نیز یکی از اصول مهم ارگونومی کار با کامپیوتر است که میتواند به راحتی کاربران کمک کند. زیرپایی باید ارتفاع مناسبی داشته باشد تا بتواند زاویه بهینهای برای قرارگیری پاهای کاربر ایجاد کند. زاویه بهینه (۹۰ درجه) به جلوگیری از فشار زیاد بر روی پاها و پایین آوردن فشارهای ناشی از نشستن طولانیمدت کمک میکند. همچنین، استفاده از زیرپایی میتواند به بهبود جریان خون و کاهش خستگی پایی کاربران کمک کند.
با رعایت این اصول، میتوان شرایط محیط کاری را بهبود داده و از بروز مشکلات جسمانی ناشی از استفاده طولانیمدت از کامپیوتر جلوگیری کرد.
مشکلات سلامتی که از عدم رعایت ارگونومی کار با کامپیوتر ناشی میشوند
مشکلات سلامتی که از عدم رعایت اصول ارگونومیک در کار با کامپیوتر ناشی میشوند، شامل موارد زیر هستند:
- تاری، خشکی، خستگی و سوزش چشم: استفاده نادرست از کامپیوتر میتواند باعث تنش بر روی چشمها شده و عوارضی مانند تاری دید، خشکی چشم، خستگی و سوزش ایجاد کند.
- سردردها: نشستن نادرست، استفاده از مانیتور در موقعیت نامناسب یا نور نامناسب میتواند باعث ایجاد سردردهای مزمن و آزاردهنده شود.
- گردن درد، زانودرد و کمر درد: نشستن نادرست، عدم استفاده از صندلی با پشتی قابلتنظیم یا تنظیم نامناسب ارتفاع میز کار میتواند با درد و تنش در گردن، زانو و کمر همراه باشد.
- سندرم کارپال تونل (Carpal Tunnel Syndrome): استفاده از صفحه کلید یا موس بدون توجه به اصول ارگونومیک، میتواند به فشار زیاد بر روی اعصاب و عضلات مچ دست منجر شود. سندرم کارپال تونل به سندروم تایپیستها نیز معروف است.
سخن پایانی
بهداشت کار با کامپیوتر از اهمیت بسیاری برخوردار است. همواره باید به بهداشت کار با کامپیوتر توجه ویژهای داشته باشیم تا از مشکلات جدی جلوگیری شود و کاربران بتوانند به بهترین شکل از تجهیزات کامپیوتری استفاده کنند.
ارگونومی کار با کامپیوتر منجر به راحتی بیشتر فرد در طول کار شده و از مشکلات جسمی ناشی از استفاده نادرست تجهیزات کامپیوتری جلوگیری میکند. با رعایت اصول ارگونومی، احساس خستگی و دردهای مزاحم در نقاط مختلف بدن مانند گردن، پشت و مچ دست بهشدت کاهش مییابد.